‘De verpleegkundige van de toekomst’

Een diploma verpleegkunde blijft een garantie op werk: momenteel staan er zo’n 2.700 vacatures voor verpleegkundigen open in Vlaanderen. Het beleid, de onderwijssector en de werkgevers slaan de handen in elkaar om het beroep aantrekkelijker te maken en voor te bereiden op de toekomst. ‘Door de demografische evolutie gaan veel oudere collega’s stilaan met pensioen’, zegt Eva Goossens, professor verplegingswetenschap aan UAntwerpen en wetenschap­pelijk stafmedewerker in het UZA. ‘Hun jonge opvolgers kiezen voor een waardevol maar ook fysiek en mentaal zwaar beroep, dat we meer en meer afstemmen op een aantrekkelijk carrièrepad en een veranderende zorg.’

Projecten voor meer ademruimte

In de zoektocht naar talent voor de toekomst bewandelt het UZA twee sporen. ‘Ten eerste zetten we trouw in op een gezonde werkomgeving met voldoende verpleegkundigen aan het bed’, zegt Kaat Siebens, directeur patiëntenzorg in het UZA. ‘Op die manier houden we de zorg haalbaar voor collega’s op de werkvloer. Tegelijk helpt een aangenaam kader om jonge krachten aan te trekken, op te leiden en te begeleiden. In de praktijk sluiten we dus liever een aantal bedden in plaats van met een kleiner team meer patiënten te verzorgen.’

Het tweede spoor is nagaan hoe je nog sterker het juiste profiel voor de juiste taken kan inzetten. ‘Door de jaren namen verpleegkundigen er veel taken bij waarvoor ze eigenlijk niet opgeleid zijn’, gaat Kaat Siebens verder. ‘Door die te herbekijken en te verschuiven naar collega’s die die taken graag overnemen, geven we verpleegkundigen meer ademruimte en waarderen we hun vakkennis beter. Ik denk aan randtaken op het vlak van administratie, maaltijdbedeling of medicatie klaarzetten.’ De voorbije maanden startten in het UZA verschillende voorbeeldprojecten die verpleegkundigen op die manier meer ruimte voor hun kerntaken moeten geven (De getuigenissen lees je onderaan deze pagina). 

Inspanningen tegen uitstroom

Hoe gegeerd is een zorgjob bij onze jongeren? In het academiejaar 2023-2024 kozen opnieuw meer studenten voor een studierichting verpleegkunde. Dat is positief nieuws, maar tegelijk slechts een klein deel van de oplossing. ‘De sector moet vooral meer afgestudeerden als verpleegkundige aan boord houden’, legt Eva Goossens uit. ‘Uit onderzoek blijkt dat de eerste zes maanden tot twee jaar na de start cruciaal zijn. Een onboarding programma, met voldoende coaching en begeleiding zoals in het UZA, kan starters meer houvast geven.’

Uit onderzoek blijkt dat verpleegkundigen meestal niet om financiële redenen afhaken. Eva Goossens: ‘We zien dat verloning geen doorslaggevende factor voor uitstroom is. De voorbije jaren deden de werkgevers al een aantal inspanningen op dat vlak. Misschien zit er nog wel spanning op de verhouding value for money, maar starters gaan voornamelijk weg omdat het beeld dat ze van het beroep hadden niet met de jobpraktijk overeenstemt. De zorglast in combinatie met onregelmatige uren valt hen bijvoorbeeld te zwaar, in verhouding met de energie die ze halen uit het helpen van patiënten.’

Horizontaal en verticaal groeien

Een andere drempel voor verpleegkundigen is dat zij onvoldoende groeipaden zien voor de toekomst. ‘Sommigen kunnen hiërarchisch opklimmen, maar je kan niet iedereen een team laten aansturen of een managementfunctie geven’, zegt Kaat Siebens. ‘We zetten wel meer en meer in op horizontaal doorgroeien, waarbij verpleegkundigen zich in het zorgvak zelf specialiseren. Je kan ook groeien en meer waardering krijgen door je bijvoorbeeld te verdiepen in complexere zorg voor een patiëntengroep of iets technisch zoals wondzorg.’

‘Misschien kijken we ook verkeerd naar een verpleegkundige die niet meer aan het bed van de patiënt staat’, vindt Eva Goossens. ‘We lijken dat altijd jammer te vinden. Maar je hebt de knowhow van die mensen evengoed nodig in het onderwijs, bij de overheid, ziekenfondsen enzovoort. In andere sectoren vinden we dat soort carrièrestappen wel een normale evolutie. We zien dat die medewerkers soms ook terugkeren naar het ziekenhuis en dan brengen ze veel nuttige bagage mee die de organisatie versterkt.’

Specialisatie bovenop algemene basis

Een bijkomende uitdaging is tot slot dat we in de zorgsector van morgen zowel nood hebben aan hypergespecialiseerde als aan zeer breed inzetbare verpleegkundigen. Kaat Siebens: ‘Zeker in het UZA hebben we professionals nodig die deelaspecten van de snel evoluerende en complexer wordende zorg opnemen. We hebben voldoende algemeen opgeleide verpleegkundigen nodig, maar we merken dat we binnen veel diensten ook evolueren naar hypergespecialiseerde verpleegkundigen van wie een zeer grote flexibiliteit gevraagd wordt.’