REBOA staat voor Resuscitative Endovascular Balloon Occlusion of the Aorta. Het is een techniek om de aorta flexibel af te sluiten, volledig of gedeeltelijk, naargelang het bloedverlies van de patiënt. Dat gebeurt minimaal-invasief, zonder de borstkas van de patiënt open te maken. Een ballon wordt in de aorta geschoven en stopt of vermindert de bloedtoevoer naar buik en bekken. Boven de ballon blijft de bloeddruk intussen op peil, zodat hart, hersenen en andere vitale organen genoeg zuurstof krijgen.
Technologische innovaties
Hoe zit de techniek in elkaar? Onder echografische geleiding wordt de liesslagader aangeprikt. Daarin wordt via een inbrenghuls een flexibele katheter geschoven, tot in de aorta. Aan het uiteinde zit een ballon. Afhankelijk van de locatie van de bloeding in de romp wordt de ballon hoger of lager in de aorta gemanoeuvreerd. De ballon wordt gevuld met vloeistof en reguleert zo de bloedtoevoer naar het bekken. Dat geeft chirurgen, radiologen en anesthesisten de tijd om de bloedingen onder controle te brengen en de patiënt te stabiliseren. Na 20 tot 25 minuten wordt de ballon leeggemaakt en weer verwijderd, samen met de katheter en de inbrenghuls.
‘De techniek zelf is al langer bekend’, zegt dr. Krishan Yogeswaran (dienst thorax- en vaatheelkunde). ‘In de vaatchirurgie gebruiken we zo’n ballonkatheter bijvoorbeeld bij een gescheurde aorta. Dankzij technologische innovaties kunnen we de toegangsweg voor de katheter in de lies veel kleiner houden en smallere inbrenghulzen gebruiken, wat het risico op complicaties verkleint. We hoeven de katheter ook niet meer onder radioscopische controle tot in de aorta te brengen. Dat is minder tijdrovend en verlaagt de drempel om de REBOA ook op de dienst spoedgevallen in te zetten. We gebruiken wel nog echografische geleiding om het bloedvat te lokaliseren en de ballonkatheter veilig in te brengen.’
Ook in de gynaecologie
Het UZA is sinds 2018 internationaal erkend als supraregionaal traumacentrum. Urgentiearts dr. Philip Verdonck, coördinator van het traumacentrum: ‘De klok rond, 7 dagen per week staan we klaar om optimale traumazorg te bieden. Patiënten met een ernstig trauma worden vaak naar ons traumacentrum doorverwezen – denk maar aan patiënten met complexe bekkenbreuken of bloedingen in de buik. Vaak zijn ze door massaal bloedverlies in shock geraakt. De REBOA helpt ons om zulke patiënten snel stabiel te krijgen. Het is wel een uitdaging om de techniek te leren toepassen in urgente situaties. Daarom is het een voordeel dat we ook ervaring kunnen opdoen tijdens niet-urgente, geplande ingrepen in de gynaecologie.’
De techniek vergt klinisch inzicht, en een goede afstemming en communicatie binnen het team.
De REBOA wordt namelijk ook ingezet bij bevallingen waarbij de placenta in de spierlaag van de baarmoeder is gegroeid, de zogenoemde placenta accreta. ‘Als zo’n vastgegroeide placenta na de bevalling loskomt, leidt dat tot acuut en levensbedreigend bloedverlies’, zegt dr. Christine De Bruyn (dienst gynaecologie-verloskunde). ‘Vroeger werd die zeer zeldzame aandoening vaak pas na de bevalling vastgesteld. Nu worden hoogrisicopatiënten met echografie opgespoord en voor verdere diagnostiek en behandeling doorverwezen naar een tertiair centrum zoals het UZA.’
De bevalling gebeurt met keizersnede. Meteen daarna wordt samen met de placenta ook de baarmoeder verwijderd. ‘Ernstig bloedverlies werd vroeger behandeld met transfusie en tijdelijk bedwongen door een klem op de aorta te zetten. Dat was invasief en bovendien was het effect op de bloeddruk veel minder goed te beheersen. Nu brengen we nog voor de keizersnede met de REBOA preventief een ballon in. Als zich massale bloedingen voordoen, kan die de aorta flexibel afsluiten, naargelang het bloedverlies. Zo winnen we ook meer tijd voor de chirurgie: we kunnen de baarmoeder zorgvuldig isoleren en verwijderen, wat het risico op letsels aan de blaas en de ureter verkleint.’ Voor de ingreep werken diverse zorgverleners multidisciplinair samen: naast gynaecologen, neonatologen, urologen en anesthesisten worden – specifiek voor de REBOA – ook urgentieartsen en vaatchirurgen betrokken.’
Uitrol in het UZA
‘Door de REBOA in te zetten tijdens geplande ingrepen, raken we er beter vertrouwd mee’, zegt Verdonck. ‘Dat helpt ons om de zorg voor kritieke traumapatiënten aan te pakken. Er komt immers wel wat ervaring bij kijken: hoe positioneer je de ballon correct? Hoe vul je de ballon om de bloedtoevoer optimaal te reguleren? Dat vergt klinisch inzicht, goede afstemming en communicatie. De REBOA-expertise staat niet op zichzelf: zowel in de dienst spoedgevallen als in de dienst gynaecologie past de REBOA in een geoptimaliseerde zorgketen en een goed geolied team.’
De REBOA wordt ook ingezet bij bevallingen waarbij de placenta in de spierlaag van de baarmoeder is gegroeid.
Sinds najaar 2019 werd de REBOA in het UZA al een negental keren toegepast, zowel in de dienst spoedgevallen als in de dienst gynaecologie. De innovatieve techniek wordt nog niet terugbetaald. Dankzij het UZA innovatiefonds, dat wordt gefinancierd doordat artsen een deel van hun erelonensupplement afstaan, hoeft de patiënt geen extra kosten te betalen. Yogeswaran: ‘We willen de REBOA nu breder uitrollen en spoedartsen en vaatchirurgen opleiden zodat we de ingreep permanent kunnen aanbieden. De techniek zelf is niet zo complex, maar je moet wel leren in welke situaties hij een meerwaarde biedt. Sommige patiënten krijg je ook op andere manieren stabiel, bijvoorbeeld enkel door massaal bloedproducten toe te dienen. In zulke gevallen hoef je geen extra risico te nemen. Als je de katheter niet vlot in de slagader kunt schuiven, gebruik je hem beter niet, en ook patiënten met zware hart- en bloedvatzieken of met ernstige verkalkingen komen er niet voor aanmerking. Maar in veel gevallen kopen we er kostbare tijd mee.’
