Geoffrey (60) lijdt sinds anderhalf jaar aan de ziekte van Parkinson. Hij werkt als informaticus bij 11.11.11, maar door zijn ziekte is dat niet meer evident. Dankzij het begrip van zijn werkgever en collega’s kan hij gelukkig halftijds aan de slag blijven. ‘Als het even te veel wordt, zonder ik mij een tiental minuutjes af en pas ik mindfulnesstechnieken toe. Dat volstaat meestal om er weer tegenaan te kunnen’, vertelt hij.
Mindfulness is een vorm van meditatie. Je leert aanwezig te zijn in het hier en nu en de werkelijkheid met een open geest tegemoet te treden (zie kaderstuk). Mindfulness kan helpen tegen stress en ook binnen de medische wereld groeit de interesse. Zo werd bewezen dat mindfulness het risico op herval na een depressie vermindert. Het wordt ook ingezet om de levenskwaliteit na een kankerbehandeling of van patiënten met MS of chronische vermoeidheid te verhogen.
Stress verergert symptomen
Dr. Pickut voerde vorig jaar als eerste een studie uit naar de effecten van mindfulness bij patiënten met de ziekte van Parkinson. ‘Ik behandel al sinds 1992 parkinsonpatiënten’, zegt ze. ‘Keer op keer hoor ik dat hun klachten verergeren bij stress. Zo kwam ik bij mindfulness uit. Dat wordt nu al toegepast om onder meer pijn, angst, depressie en slaapproblemen aan te pakken. En dat zijn nu net symptomen die ook bij de ziekte van Parkinson regelmatig voorkomen.’
Veertig parkinsonpatiënten namen deel aan de studie, van wie in eerste instantie de helft mindfulnesstraining kreeg. De controlegroep volgde na afloop van de studie dezelfde sessies. Alle patiënten kregen aan het begin en het eind van de studie onder meer een MRI van de hersenen en vulden vragenlijsten in die vooral peilden naar hun klachten en levenskwaliteit. ‘Voor definitieve resultaten is het te vroeg, maar ik ben bijzonder hoopvol. We stelden vast dat mindfulness een meetbare verandering in de hersenen teweegbracht’, zegt Pickut. De studie kreeg internationale aandacht. Zo publiceerde het tijdschrift van de American Academy of Neurology een abstract – een korte voorstelling is dat – over de studie. Pickut gaf daarover in april toelichting op het 11th Annual International Scientific Conference on Mindfulness in Medicine, Health Care and Society in Massachusetts.
Hoed u voor namaak
Mindfulness betekent letterlijk achtzaamheid. Dr. Jon Kabat-Zinn, een Amerikaanse moleculair bioloog die mindfulness in de medische wereld introduceerde, omschrijft het als volgt: doelbewust aandacht geven in het hier en nu, zonder te oordelen. De oorsprong van mindfulness is te vinden in boeddhistische meditatie. Vooral de laatste tien jaar is er veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Het maakte zich los van de spirituele sfeer en vond zijn weg naar het grote publiek. Helaas mag in België iedereen zich mindfulnesstrainer noemen: net als psychotherapeut is het geen beschermde titel. Dat leidt soms tot stuitend amateurisme en zelfs misbruiken, zoals nog bleek uit een recent uitgezonden Panoramareportage. Bent u geïnteresseerd in mindfulnesstraining? Vraag dan bij voorkeur aan uw huisarts of een neuroloog waar u terecht kunt.
Verboden te multitasken
Willy is een van de patiënten die in de studie stapten. Hij kreeg de diagnose parkinson twee jaar geleden. De symptomen zijn in die periode verergerd: het beven in zijn rechterarm heeft zich doorgezet naar zijn rechterbeen, stappen gaat moeizamer en schrijven lukt niet meer. Zijn werk moest hij opgeven. Ook Geoffrey kreeg gaandeweg meer klachten. ‘Het begon destijds met stramme bewegingen en moeilijkheden om mijn linkerhand te gebruiken. Intussen is mijn fijne motoriek verder achteruitgegaan en heb ik de neiging om met een sterk gebogen rug te lopen.’
Geen van beiden had ervaring met mindfulness. ‘Het is zowat het tegenovergestelde van multitasken’, legt Geoffrey uit. ‘Je moet je concentreren op één ding en al het overbodige uit je geest bannen. Dat betekent: niet plannen, geen herinneringen ophalen, niet piekeren ... Dat is erg moeilijk, maar je kunt het leren. Tijdens de sessies deden we allerlei oefeningen en ook mindful movements, een soort van yoga.’
Minder last van beven
Geoffrey heeft veel aan de sessies gehad en past de technieken vaak toe. ‘Zo start ik elke dag met twintig minuutjes meditatie. Pijn krijg ik vaak onder controle door erop te focussen en me voor te stellen dat mijn adem tot aan het pijnpunt reikt. En als mijn hand begint te beven, kan ik dat doen stoppen door me te concentreren op de spieren in mijn bovenarm.’
Willy is dankzij mindfulness meer tot rust gekomen. ‘Terwijl mijn brein vroeger altijd op volle toeren draaide, jaag ik me nu minder snel op. Als ik me druk maak, neem ik een paar minuten de tijd om mij te concentreren op mijn ademhaling. Doordat ik rustiger ben, heb ik ook minder last van beven.’ Tijdens de trainingen leerde Willy focussen op het hier en nu. ‘Gedachten als twee jaar geleden was ik nog gezond of wie weet eindig ik in een rolstoel helpen me niet vooruit. Je moet in het heden leven.’
De patiënten die in de studie zaten, krijgen momenteel nog regelmatig een sessie. Geoffrey en Willy willen er alleszins mee doorgaan, en zij niet alleen. ‘Ik heb het gevoel dat mindfulness mij helpt om beter met mijn ziekte om te gaan. Vooral de stress is beter onder controle’, aldus Geoffrey.
