In het UZA kunnen patiënten met een levertumor terecht op de multidisciplinaire raadpleging voor levertumoren, opgericht door UZA-leverchirurg dr. Thiery Chapelle, prof. dr. Marc Peeters, diensthoofd oncologie en prof. dr. Sven Francque, diensthoofd gastro-enterologie hepatologie. De levertumorkliniek richt zich tot patiënten met leverkanker en tot kankerpatiënten met uitzaaiingen in de lever. Elke woensdagnamiddag houden de betrokken specialisten tegelijk raadpleging. Concreet zijn dat de hepatoloog, de leverchirurg, de oncoloog en de radioloog. Zij bundelen hun expertise om belangrijke knopen op het vlak van behandeling door te hakken.
Koppen bij elkaar
Patiënten gaan op raadpleging bij hun behandelende arts, die dan meteen kan overleggen met de andere specialisten, op basis van de scans en de onderzoeksresultaten. Om wat voor tumor gaat het? Hoe groot is het gezwel? Heeft de patiënt ook een leverziekte? Blijft er na een eventuele operatie genoeg gezond leverweefsel over? Patiënten krijgen dan nog diezelfde dag een diagnose en behandelingsplan van hun arts. Afhankelijk van het advies krijgen ze soms ook al een andere specialist te zien. Het voordeel is dat patiënten zo niet van de ene specialist naar de andere moeten en dat ze geen weken moeten wachten voor ze weten waar ze staan. Ook voor de artsen is het gemakkelijker werken.
'Uniek is dat het om een gezamenlijk project van de verschillende diensten gaat', zegt prof. Peeters. 'Het is zeker niet vanzelfsprekend om alle artsen gelijktijdig en in elkaars nabijheid raadpleging te laten houden. Maar voor de patiënten is het belangrijk dat ze op zo'n cruciaal moment de juiste specialisten te zien krijgen.'
Voor de verdere therapie komen patiënten bij de diensten terecht, bijvoorbeeld bij gastro-enterologie of chirurgie. Een patiënt met leverkanker wordt meestal door een leverspecialist behandeld. Zo'n tumor komt immers bijna altijd voort uit een bestaande leverziekte, zoals hepatitis of cirrose door alcoholmisbruik. Als de behandeling na verloop van tijd opnieuw moet worden bekeken, bijvoorbeeld bij uitzaaiingen of nieuwe uitzaaiingen, gaan patiënten opnieuw naar de multidisciplinaire raadpleging.
Eerste station
De gekozen behandeling is afhankelijk van het type tumor en het stadium van de ziekte. Peeters: 'We bekijken samen wat de beste strategie is: chirurgie, een plaatselijke behandeling van de tumor - bijvoorbeeld chemotherapie rechtstreeks in de lever -, medicatie of eventueel een combinatie van die behandelingen. Zo proberen we de patiënt de beste kansen op genezing te geven of op zijn minst de ziekte onder controle te houden.' Als het gezwel alleen in de lever zit, hebben patiënten een goede kans om volledig te genezen met een operatie (zie kaderstuk). Ook uitzaaiingen van de levertumor in de lever zelf zijn soms nog met succes te opereren. Dat geldt ook voor leveruitzaaiingen die afkomstig zijn van een andere kanker in de buikzone. 'Bij zo'n kanker is de lever immers het eerste station waarheen de tumor uitzaait. De kans is dan groot dat de kanker zich nog niet verder heeft verspreid', verklaart Francque.
Is een operatie niet mogelijk, bijvoorbeeld doordat er te veel uitzaaiingen zijn, dan liggen de kaarten een stuk slechter. Vaak is de patiënt dan aangewezen op medicatie. Naast de klassieke chemotherapie zijn er verschillende nieuwe geneesmiddelen bijgekomen. Daaronder angiogeneseremmers: die leggen de vorming van bloedvaten aan banden zodat de tumor niet meer kan groeien. De mate waarin die behandeling aanslaat, is onder meer afhankelijk van het type tumor. Zo werken ze minder goed bij uitzaaiingen van leverkanker dan bij leveruitzaaiingen van borst- of darmkanker. Francque: 'Gelukkig kunnen we als universitair centrum regelmatig ook nieuwe geneesmiddelen aanbieden die alleen nog maar in het kader van studies worden voorgeschreven.'
Ook radiotherapie (bestraling) is soms een optie voor patiënten die niet meer te opereren zijn. Levertumoren zijn immers erg gevoelig voor radiotherapie. Alleen raakt ook het gezonde leverweefsel gemakkelijk beschadigd. Vandaag bestaat er echter zeer gerichte radiotherapie, die de rest van de lever grotendeels spaart.
Afweersysteem in actie
Verder werpt ook immuuntherapie bij sommige patiënten vruchten af. De patiënt krijgt dan medicatie die het afweersysteem aanspoort om de tumor te bestrijden. De behandeling is nog experimenteel, maar de eerste studieresultaten zijn hoopgevend. 'Het zal geen mirakeloplossing zijn voor alle patiënten, maar allicht zal het bij sommigen de prognose substantieel verbeteren', aldus Francque.
Een beperkt aantal patiënten, ten slotte, komt in aanmerking voor een levertransplantatie. Die behandeling wordt vooral toegepast bij patiënten met leverkanker. Zeker als de tumor een gevolg is van levercirrose, kan het een goede oplossing zijn: je neemt dan in één keer de kanker en de zieke lever weg. 'Voorwaarde is onder meer dat de tumor zich tot de lever beperkt. En de patiënt moet nog fit genoeg zijn om een zware operatie te ondergaan', zegt UZA-hepatologe dr. Luisa Vonghia. Een levertransplantatie bij patiënten met leveruitzaaiingen wordt maar zelden uitgevoerd. Die behandeling is nog in een experimentele fase.
Gastro-enterologie hepatologie
Wat? De dienst gastro-enterologie hepatologie behandelt maag-, darm- en leverziekten.
Wie? Het team staat onder leiding van prof. dr. Sven Francque en telt zeven geneesheer-specialisten, negen consulente artsen, vijf geneesheer-specialisten in opleiding, een 12-tal verpleegkundigen en vijf secretariaatsmedewerkers.
Waar? Binnenkort verhuist de dienst naar een ruimere locatie op de eerste verdieping van het raadplegingsblok.
Speerpunten? Speciale aandachtspunten zijn leververvetting, hepatitis en functionele darmproblemen, waaronder constipatie en fecale incontinentie. Nieuw is de IBD-unit voor patiënten met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa.
