In België leven ongeveer 50.000 personen met de ziekte van Parkinson. De meesten houden hun klachten langdurig onder controle met pillen. Werkt die klassieke Parkinsonmedicatie niet langer voldoende, dan stappen zij over op een geavanceerdere therapie. ‘Bij zowat één op de tien patiënten stellen we zogenaamde tweedelijnsbehandelingen voor, zoals diepe hersenstimulatie of een pompbehandeling. Een recente aanwinst is de subcutane pomp. Die dient de patiënt ononderbroken medicatie toe langs een korte dunne naald die subcutaan, dat wil zeggen onder de huid, bevestigd is’, zegt prof. dr. David Crosiers, neuroloog in het UZA. ‘De therapie wordt sinds juli 2024 terugbetaald en biedt verschillende voordelen voor de patiënt.’
De klok rond
De onderhuidse pompbehandeling is vergelijkbaar met een al langer bestaande therapie, waarbij een pomp geleidelijk medicatie afgeeft in de dunne darm. Dat zorgt ervoor dat het tekort aan dopamine, een signaalstof die zenuwimpulsen overdraagt, wordt opvangen en de bewegingsstoornissen verminderen. ‘Een nadeel van medicatietoediening in de darm is dat je eerst een darmsonde, een dun slangetje, moet plaatsen, wat voor sommige mensen te ingrijpend is’, zegt UZA-neuroloog dr. Femke Dijkstra. ‘Daarnaast heeft afgifte in de darm alleen overdag effect. Onderhuidse toediening houdt de symptomen 24 uur per dag onder controle.’
De meeste patiënten koppelen zelf hun medicatiepomp aan en af. ‘Het toestel dragen ze overdag in een tasje of band om de buik. Om de paar dagen komt een gespecialiseerde thuisverpleegkundige om de naald onder de huid te vernieuwen’, legt Femke Dijkstra uit. Pompbehandelingen zijn vooral aangewezen voor patiënten met gevorderde Parkinson bij wie de klassieke medicatie onvoldoende werkt of ongewenste bijwerkingen veroorzaakt. Ze moeten mentaal nog goed functioneren en in staat zijn om het pompsysteem veilig te bedienen.
De pompbehandelingen zijn vooral geschikt voor patiënten met gevorderde Parkinson die mentaal nog goed functioneren.
Strikte screening
Voor de opstart van een pompbehandeling doorloop je als patiënt een grondige screening. David Crosiers: ‘Met een team van neurologen, verpleegkundigen en neuropsychologen beoordelen we of de therapie geschikt is. We voeren ook een proefbehandeling met de pomp uit, waarin we de medicatie-instellingen nauwkeurig afstemmen op de individuele behoeften. Bij patiënten jonger dan zeventig jaar is een onderzoek in een erkend centrum zoals het UZA verplicht om in aanmerking te komen voor de behandeling. Ook na de plaatsing van een pomp zien we patiënten regelmatig terug op de raadpleging. We volgen op hoe de klachten evolueren en welke bijsturingen nodig zijn.’
30 jaar stroomstootjes
Een andere tweedelijnstherapie is de diepe hersenstimulatie of deep brain stimulation (DBS), die al meer dan tien jaar in het UZA wordt aangeboden. Technische ontwikkelingen zorgden recent voor verdere verbetering van de behandeling.
‘Bij diepe hersenstimulatie plaatsen we dunne elektroden in een specifiek hersengebied’, zegt dr. Sonny Tan, neurochirurg in het UZA. ‘De elektroden worden aangestuurd door een stimulator die onder de huid van de borst of buik wordt geplaatst, zoals een pacemaker bij hartpatiënten. Zo geven de elektroden continu kleine stroomstootjes af in de hersenen, wat helpt om symptomen zoals beven, stijfheid en traagheid onder controle te houden.’
Wereldwijd hebben al meer dan 200.000 patiënten een DBS‑implantaat. De techniek wordt al meer dan dertig jaar met succes toegepast.
Wereldwijd dragen al meer dan 200.000 mensen een DBS-implantaat. De techniek helpt al meer dan dertig jaar om de motoriek en levenskwaliteit van patiënten te verbeteren. ‘De nieuwste generatie DBS-implantaten zijn bovendien uitgerust met een slim feedbacksysteem’, zegt dr. Sonny Tan. ‘Via de elektroden worden niet alleen stroomstootjes afgegeven. We kunnen nu ook de hersenactiviteit in real-time meten. De nieuwste software past vervolgens op basis daarvan de stimulatie aan. Hierdoor krijgen patiënten enkel stimulatie als het nodig is. Dat leidt tot een stabielere motoriek en een betere levenskwaliteit. Patiënten kunnen langer actief blijven in hun sociale leven en soms zelfs opnieuw werken.’
Multidisciplinaire opvolging
De vernieuwde software helpt ook bij de afstelling van de stimulatie. ‘Voorheen moesten we elk elektrodecontact testen om de optimale stimulatieplek te bepalen’, zegt neurochirurg dr. Mania De Praeter. ‘Dat was een intensief proces. De nieuwe software analyseert nu zelfstandig de hersenactiviteit en suggereert de beste stimulatie-instellingen, waardoor de afsteltijd aanzienlijk korter wordt. Dat is een stuk minder belastend voor de patiënt en het bespaart tijd.’
Een andere innovatie is dat de nieuwe toestellen uitgerust zijn met oplaadbare batterijen. Er is dus niet langer om de vijf jaar een operatie nodig om de batterij te vervangen. Patiënten laden hun batterij draadloos op in enkele uren per week. In België wordt DBS enkel uitgevoerd in erkende centra met een multidisciplinair team van neurologen, neurochirurgen, psychologen en psychiaters. Samen bepalen zij of een patiënt in aanmerking komt voor de behandeling en ze volgen op welke ondersteuning nuttig is om de symptomen onder controle te houden.
