Eén jaar Zorgcentrum na Seksueel Geweld: een terugblik

Vrijblijvend sporenonderzoek

De ZSG-verpleegkundige verzorgt het slachtoffer en start de nodige medicatie op, bijvoorbeeld tegen soa’s of om een zwangerschap te voorkomen. Afhankelijk van de situatie komt ook een gynaecoloog, psychiater of spoedarts langs. Als het slachtoffer er klaar voor is, legt de verpleegkundige het nut en het stappenplan van een forensisch onderzoek uit. Sarah De Schepper: ‘Een sporenonderzoek kan soms lastig zijn, maar de verzamelde sporen voelen voor veel slachtoffers ook als een mentale boodschap aan de pleger. Als slachtoffer kan je zelf bepalen of je klacht neerlegt. Indien niet onmiddellijk, dan bewaren we het sporenonderzoek nog zes maanden in het zorgcentrum. Indien wel, dan begeleidt onze verpleegkundige je tot bij de zedeninspecteur in een ander lokaal van het zorgcentrum.’

Als je een been breekt, vindt iedereen rusten normaal. Maar ook je zenuwstelsel moet herstellen van dit soort schok.

Slachtoffers krijgen in het zorgcentrum ook standaard de optie om een afspraak te maken bij een gespecialiseerde ZSG-psychologe, enkele dagen na de feiten. Intussen belt de ZSG-verpleegkundige het slachtoffer eerst dagelijks en gaandeweg met grotere tussenpozen op. ZSG-psycholoog Ingeborg Thijs: ‘Tijdens de eerste sessies werken we op twee pijlers. We maken slachtoffers ervan bewust dat symptomen die ze ervaren zoals zich angstig voelen en de feiten herbeleven normaal zijn. En we leren hen om weer een gevoel van controle over hun leven te krijgen. Normaal houden we 20 sessies, maar de nood verschilt van persoon tot persoon.’

Grondig maar empathisch

Het ZSG-team in het UZA bestaat uit een onthaalmedewerker, 18 forensisch verpleegkundigen, 5 psychologen en een politiecoördinator, sinds dit najaar Pascale Luyten. Zij is het algemene aanspreekpunt voor externen en politie wat betreft het ZSG. Daarnaast staan in de provincie Antwerpen non-stop drie duo’s zedeninspecteurs paraat. Voor die permanentie – die ze naast hun normale taken als pakweg verkeersagent of rechercheur uitvoeren – volgden 170 politieambtenaren een intensieve opleiding. ‘We leerden vooral hoe je bij seksueel geweld een grondig verhoor afneemt zonder te bruskeren’, zegt inspecteur Stephanie. ‘Goed voor een slachtoffer zorgen, betekent ook een sterk dossier opstellen. Wij moeten vaak dingen durven benoemen en doorvragen.

Maar we doen dat met veel begrip voor de emoties van een slachtoffer. We zijn bijvoorbeeld getraind om formuleringen te vermijden die beschuldigend kunnen overkomen. Alle zedeninspecteurs kozen bewust voor deze opleiding omdat ze slachtoffers willen helpen. Samen met de ZSG-collega’s doen we er dan ook alles aan om dat te waar te maken.’

Veerkracht en herstel

De ZSG-aanpak zorgt ervoor dat slachtoffers zich erkend voelen op het moment dat ze dat nodig hebben, en dat maakt volgens Ingeborg een wereld van verschil. ‘Ik werk al jaren rond seksueel geweld en als ik nu onze eerste slachtoffers zie, merk ik hoe het goed komt met hen. Ik zie elke dag zo veel veerkracht. De meesten zullen er altijd een litteken of gevoeligheid aan overhouden, maar dat hoeft hen niet tegen te houden om een gelukkig en zinvol leven op te bouwen. Natuurlijk is er ook een aanzienlijke groep slachtoffers die al een zware rugzak hadden en waar het misbruik bovenop andere kwetsbaarheden komt. Hen wacht een moeilijker traject en daarvoor werken we samen met andere hulpverleners en instanties buiten het ZSG.’

Bij een verhoor moet je dingen leren benoemen zonder te bruskeren en zonder formuleringen die beschuldigend kunnen overkomen.

‘In grote lijnen zie ik drie bouwstenen die de eerste maanden een enorme impact hebben op het herstel. De eerste is een veilige sociale omgeving: liefdevol omringd worden door mensen, zoals familie, vrienden, een partner, die veilig aanvoelen. De tweede is dat je jezelf voldoende rust moet gunnen. Als je een been breekt, vindt iedereen rusten normaal. Maar ook je zenuwstelsel heeft tijd nodig om te herstellen. De derde component is dat je tegelijk in beweging moet proberen te blijven. Letterlijk: wandelen, fietsen of sporten in de natuur werkt helend. Maar ook figuurlijk: probeer om vrij snel weer structuur in je leven te krijgen. Pik huishoudelijke taken op, breng de kinderen naar school en spreek af met mensen die je vertrouwt.’