Drie experts over het ambitieuze burgeronderzoek De Oorzaak

Ik hoor, ik hoor wat jij niet hoort

29 december 2023

Eind november startte de Grote Geluidsbevraging van ‘De Oorzaak’, een uniek burgeronderzoek waarbij experts van de Universiteit Antwerpen samenwerken met artsen van het UZA. Samen met De Morgen rekenen ze op de oren van duizenden burgerwetenschappers met één doel: de impact meten van geluid op ons dagelijkse leven. Deelnemen aan de Grote Geluidsbevraging kan nog tot en met 23 januari.

Prof. Cedric Vuye

Hoofddocent Toegepaste Ingenieurswetenschappen UAntwerpen en projectleider De Oorzaak

https://www.uza.be/persoon/prof-dr-johan-verbraecken

Prof. dr. Johan Verbraecken

Medisch coördinator slaapcentrum

https://www.uza.be/persoon/mevr-laure-jacquemin

Prof. Laure Jacquemin

Audioloog

External references

De Oorzaak

De Oorzaak - UAntwerpen

Het gebrom van je koffiemachine of je buurman die zich een rockster waant in de douche. Met welk geluid word jij het liefst wakker? Geluiden kunnen een grote invloed hebben op onze mentale en fysieke gezondheid. Toch is er nog niet zo veel onderzoek naar gedaan. Daar komt verandering in met ‘De Oorzaak’. 'Vanaf de start kregen we meteen veel reacties', vertelt projectleider en hoofddocent aan de faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen aan de UAntwerpen Cedric Vuye. 'Het is duidelijk dat mensen veel verwachten, maar we hebben natuurlijk geen toverstokje dat alle storende geluiden kan laten verdwijnen.'

Wat mogen we dan wel verwachten?

Cedric Vuye: 'Ons onderzoek bestaat uit drie delen: geluidsbevragingen, een gezondheidsonderzoek en geluidsmetingen met 2400 slimme sensoren bij mensen thuis in Antwerpen, Gent en Leuven. Die sensoren zijn heel innovatief: ze meten de geluidsniveaus en herkennen verschillende types omgevingsgeluid dankzij AI. Enkel de info over de niveaus en het type geluid labelen ze en sturen ze door naar onze database. Zo kunnen wij het geluidslandschap gedetailleerd in kaart brengen zonder de privacy te schenden. De deelnemers vullen ook wekelijks vragenlijsten in, over geluiden die ze elke dag horen en hun stressniveau. Daarmee kunnen we conclusies trekken over hoeveel decibel elk geluid genereert, welke geluiden het meeste impact hebben, de akoestische isolatie, enz. Alle deelnemers kunnen de resultaten online volgen en krijgen een rapport met persoonlijke tips.'

Prof. dr. Johan Verbraecken: 'Vanuit het Slaapcentrum onderzoeken we de link tussen geluid en objectieve slaapverstoring. Dat doen we door het slaaponderzoek van de toekomst te voeren bij zo’n 100 vrijwilligers uit Antwerpen: een polysomnografie thuis. Normaal gebeurt zo’n onderzoek in het ziekenhuis om slaapapneu op te sporen. Maar nu hangen we ook extra sensoren op in de slaapkamers van deelnemers. Door die te combineren met sensoren die buiten hangen, kunnen we heel exact meten welke geluiden de wekdrempel overschrijden.'

Prof. dr. Laure Jacquemin: 'Ik focus me op hoe gevoelig we zijn voor geluid. Zo’n 100 Antwerpenaren krijgen de kans om een gehoortest af te leggen in het UZA om hun dynamisch bereik te berekenen: wat is het stilste geluid dat ze kunnen horen en wanneer wordt het te luid? Ook laten we vragenlijsten invullen om te peilen naar de subjectieve gehoorervaring, zoals hoe je je voelt bij bepaalde geluiden en of je oordoppen draagt om je af te schermen. Zo kunnen we de gevoeligheid voor geluid beoordelen. Diezelfde 100 deelnemers ondergaan ook enkele slaapmetingen bij het UZA-team van prof. dr. Olivier Vanderveken. Zij testen onder meer hoe snel iemand wakker wordt. Als we onze beide onderzoeken naast elkaar leggen, kunnen we mogelijk een link vinden tussen gevoeligheid en wakker worden. Dat kan interessante bevindingen opleveren.

Geluid als slaapverstoring wordt nog onderschat, en nu kunnen we dat meten op grote schaal.

Wat is jullie grootste motivatie om dit onderzoek te voeren?

Laure Jacquemin: 'Mijn motivatie komt vanuit mijn patiënten. We zien steeds meer mensen bij wie overgevoeligheid voor geluid een probleem is geworden. Dat gaat van rumoer op het werk dat je niet meer kan verdragen, tot mensen die niet meer buiten komen omdat het leven te luid is. Het is tegenwoordig makkelijk om je af te sluiten van geluid, bijvoorbeeld door een noisecancelling headphone te dragen. Maar wij denken dat dit de gevoeligheid juist vergroot, omdat we zo geen geluid meer gewoon zijn. Met dit onderzoek gaan we dat eindelijk in kaart brengen.'

Johan Verbraecken: 'Geluid als slaapverstoring wordt nog onderschat, en nu kunnen we dat meten op grote schaal. We brengen de apparatuur voor het slaaponderzoek persoonlijk naar de mensen thuis, en halen die de ochtend erna weer op. Zo weten we zeker dat alles goed verloopt. We nemen ook de slaapperceptie en de persoonlijkheid van elke deelnemer mee. En, de collega’s van de UAntwerpen nemen bij de deelnemers een speekselmonster af dat ze onderzoeken op cortisol. In combinatie met de vragenlijsten komen we zo te weten hoeveel stress de deelnemers ervaren.'

Cedric Vuye: 'Vanuit mijn ingenieursblik wil ik mensen meer voeling laten krijgen met wat een decibel juist is, wat realiseerbaar is qua geluidsreductie en hoe geluidsisolatie werkt. Want daar zijn nog wel wat misverstanden over. En ik ben enthousiast over de gedetailleerde objectieve en subjectieve geluidskaarten die we gaan uitwerken voor Antwerpen, Gent en Leuven. Daarop kunnen we ook zien waar er stilte is, en hoe we onze steden geluidsvriendelijker kunnen maken.'

Hoe belangrijk is de nauwe samenwerking tussen de uiteenlopende disciplines binnen de Universiteit Antwerpen en het UZA?

Cedric Vuye: 'We hebben heel wat collega’s uit zes verschillende faculteiten samengebracht: Gezondheidswetenschappen, Sociale Wetenschappen, Toegepaste Ingenieurswetenschappen, Bedrijfseconomie, Ontwerpwetenschappen en Wetenschappen. We gaan dan ook erg veel data genereren en verwerken vanuit verschillende invalshoeken. We zijn ook heel blij met de uitgebreide steun van de Vlaamse overheid en de verschillende commerciële partners.'

Wat verkiezen jullie zelf: stilte of geluid?

Laure Jacquemin: 'Ik kan best wat geluid verdragen en ga graag naar festivals. Maar ik draag wel steeds op maat gemaakte oordoppen. Ik besef dat je snel gevoelig kan worden aan geluid als je het in je bewustzijn laat komen. Wanneer iemand me er bijvoorbeeld op wijst dat iemand smakt tijdens het eten, dan irriteert dat me ook.'

Cedric Vuye: 'Ik hou van stilte en ben niet graag in grote menigtes. De muziek op concerten of feesten staat vaak te luid, vind ik. Op mijn eigen trouwfeest hebben we daar heel duidelijke afspraken over gemaakt met de dj. Als student zette ik rustige muziek op om te kunnen studeren. Dat zorgde ervoor dat ik niet werd afgeleid door omgevingsgeluid. Dat doe ik nu nog altijd, in de trein bijvoorbeeld.'

Johan Verbraecken: 'Vroeger lagen er kasseien in een straat vlakbij, ik kreeg enorm veel stress wanneer zwaar vervoer erover reed. Ik heb toen akoestisch glas laten plaatsen in mijn ramen. Ook als student op kot herinner ik me het voortdurende gezoem van de Antwerpse ring. Die ervaringen motiveren me extra om dit onderzoek te voeren. Ook naar beleidsmakers toe: geluidsreductie kost niet alleen geld, maar zorgt ook voor een betere levenskwaliteit voor de inwoners.'

We hopen aan te tonen waar er stilte is, en hoe we onze steden geluidsvriendelijker kunnen maken.

Hoe kunnen we nu al gezond omgaan met geluid?

Laure Jacquemin: 'Wie erg gevoelig is voor geluid, kan cognitieve gedragstherapie overwegen. Dat is nog vrij onbekend. Je leert dan negatieve emoties los te koppelen van storende geluiden, en zo leer je je brein dat deze geluiden eigenlijk niet zo belangrijk zijn. Na verloop van tijd vallen die geluiden niet meer zo op. Focus is alles.'

Cedric Vuye: 'Wat ook helpt – en dat hopen we ook te bereiken – is je bewust worden van de impact van geluid. Denk bijvoorbeeld eens na vooraleer je je muziek luid zet, misschien voelen je buren zich wel miserabel maar durven ze niets zeggen. We hopen om te sensibiliseren. En wie weet raken de beleidsmakers ook wel geprikkeld door onze resultaten, en kunnen we echt een verschil maken.'

Meer weten?

Ontdek alles over het onderzoek via de website van UAntwerpen en De Morgen.
Deelnemen aan de Grote Geluidsbevraging kan nog tot en met 23 januari.

demorgen.be/deoorzaak deoorzaak.be

De Oorzaak is een initiatief van de Universiteit Antwerpen, het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en De Morgen, met sterke ondersteuning van Departement Omgeving, Orange Belgium, Departement Zorg, Agentschap Wegen en Verkeer, Lantis, De Lijn, Natus, Stad Gent, Stad Leuven en provincie Antwerpen. BMW en Loop earplugs zijn de commerciële campagnepartners van De Morgen.