Koolhydraten: broodnodig?

Als we sommige voedingsboeken mogen geloven, zijn aardappelen, brood, rijst en pasta een bron van veel kwaad: we worden er dik van, ze werken verslavend en ze verhogen de kans op welvaartsziekten. UZA-hoofddiëtiste Martine De Clercq en collega Carolien Van Gils zien dan ook soms patiënten die koolhydraatrijke voedingswaren zonder meer schrappen. Een evolutie die ze niet toejuichen. 'Zeker als dat eetpatroon wordt doorgetrokken naar het hele gezin, zijn we absoluut geen voorstander. Opgroeiende kinderen hebben koolhydraten nodig', beklemtoont De Clercq.

Wat zijn eigenlijk koolhydraten?
Van Gils: 'Koolhydraten, ook sacchariden genoemd, is een verzamelnaam. Enerzijds heb je de monosacchariden of enkelvoudige koolhydraten en de disacchariden of tweevoudige koolhydraten, met een minder correct woord snelle koolhydraten genoemd. Daaronder valt de gewone suiker, maar bijvoorbeeld ook glucose en fructose in fruit en lactose in melk. Daarnaast zijn er de polysacchariden of meervoudige koolhydraten. Die zitten vooral in zetmeelhoudende voedingswaren als brood, aardappelen, rijst en pasta.'

Hoe belangrijk zijn koolhydraten in onze voeding?
Van Gils: 'Koolhydraten zijn de belangrijkste energiebron voor ons lichaam. Tot op heden adviseert de Hoge Gezondheidsraad dat ten minste 55 % van onze calorie-inname uit koolhydraten zou moeten bestaan, met maximaal 10 % toegevoegde suikers. In de loop van volgend jaar verwachten we een herziening van de richtlijnen, maar daar hebben we nog geen uitsluitsel over. Koolhydraten zullen alleszins nooit volledig uit een voedingspatroon worden geschrapt. Volkoren producten verdienen de voorkeur omdat die meer vezels bevatten. Hoeveel aardappelen of brood je nodig hebt, is erg individueel. Onze richtlijn voor de hoofdmaaltijd: vul je bord voor de helft met groenten en voor een kwart met aardappelen, rijst of pasta en vul aan met een stuk vlees, vis, kip of vleesvervanger.'
De Clercq: 'Wie heel weinig of geen koolhydraten eet, kan last krijgen van futloosheid, hoofdpijn, concentratieproblemen en slapeloosheid. Bovendien misloop je zo belangrijke vitamines, mineralen en vezels die je specifiek uit die voedingsgroep haalt.'

Eten we met z'n allen te veel koolhydraten?
Van Gils: ‘Volgens de voedselconsumptiepeiling van 2004 zouden we vooral te veel enkelvoudige en tweevoudige koolhydraten eten, zelfs dubbel zo veel als goed voor ons is. Dat is voor een groot stuk te wijten aan de toegevoegde suiker in onder meer frisdrank, koekjes, chocolade en gesuikerde melkproducten.'
De Clercq: 'Als je een gemiddelde energiebehoefte hebt, hou je je het best aan een maximum van 50 gram toegevoegde suiker per dag. Helaas gaan velen daar vlotjes over, wat mee het groeiende probleem van overgewicht verklaart. We staan er vaak niet bij stil hoeveel suiker er in onze voeding verwerkt zit (zie kaderstuk). Ook de Wereldgezondheidsorganisatie hamert op een beperking van toegevoegde suikers en suiker uit honing, siropen en vruchtensappen.'

Wat met het natuurlijke suikergehalte in fruit?
De Clercq: 'Ook in fruit zitten enkelvoudige koolhydraten, maar het bevat ook essentiële voedingsstoffen als vitamines, mineralen en vezels. De kans dat je door fruit te eten te veel fructose binnenkrijgt, is bovendien klein. Niemand overeet zich aan appels. Daarom focussen we op een beperking van toegevoegde suikers en wordt fruit net gepromoot. Let wel op met fruitsap: zelfs ongezoete fruitsappen bevatten vaak even veel suiker als frisdrank en gaan veel sneller binnen dan fruit.'

En wat als je wil vermageren? Eet je dan beter minder koolhydraten?
De Clercq: 'In een klassiek vermageringsdieet beperken we de calorieën door vooral vet, alcohol en toegevoegde suikers te verminderen. Bij ernstig overgewicht stelt de arts soms een streng koolhydraatarm dieet voor, maar zoiets kan alleen onder medisch toezicht. Je mag de richtlijnen voor zo'n individueel opgesteld dieet dus niet veralgemenen naar de algemene bevolking.'

Kortom: een normaal verbruik van aardappelen en brood kan geen kwaad?
Van Gils: 'Op dit moment is er alleszins geen argument om een normaal verbruik te verbieden. Over voeding worden spijtig genoeg veel onware dingen gezegd, soms gebaseerd op onbetrouwbare wetenschappelijke studies. De actieve voedingsdriehoek is wel aan vernieuwing toe, maar op dit moment weten we nog niet hoe de nieuwe richtlijnen van de Hoge Gezondheidsraad naar dat voedingsmodel zullen worden vertaald. Daarvoor moeten we nog even geduld hebben.’