Educatie buikvliesdialyse: Leren zorgen voor jezelf

Ahmed (67) moet aan de nierdialyse. Verpleegkundige Vera Kovacic leert hem in het ziekenhuis hoe hij thuis aan buikspoeling kan doen. 'Mijn oudste patiënt is ouder dan tachtig', zegt ze.

'Heb je je handen al ontsmet, Ahmed?' Als Vera ergens streng op is, dan is het wel op handhygiëne. Ahmed koppelt zijn buikkatheter, een soort van toegangspoort onder zijn navel, via een slangetje aan het dialysetoestel naast het bed. De bedoeling is dat hij zijn behandeling, peritoneale dialyse (PD) genoemd, vanaf volgende week zelf thuis uitvoert. Elke avond zal hij de dialyse voor het slapengaan opstarten: 's nachts loopt er dan drie keer spoelvloeistof in zijn buik, die de afvalstoffen uit zijn bloed opneemt. Zijn eigen buikvlies werkt daarbij als filter.
 
'Vorig jaar bleek tijdens een routinecontrole dat mijn nieren niet meer goed werken', vertelt hij. 'Ik kreeg medicatie en moest een streng dieet volgen. Maar intussen functioneren mijn nieren nog maar voor 8 procent. Ik sta nu op de wachtlijst voor een niertransplantatie, en intussen moet ik aan de dialyse. Hemodialyse, waarbij je drie keer per week naar het ziekenhuis komt, zag ik niet zitten. Ook mijn kinderen vonden buikspoeling 's nachts beter. Dan heb ik overdag mijn handen vrij.'
 
Patiënten die voor PD kiezen, krijgen vier à vijf dagen opleiding op de dienst nierziekten. De educatieruimte moet wel de meest huiselijke kamer in het UZA zijn. Met gewone, eigentijdse meubelen én een normaal bed: want ook thuis slaapt de patiënt niet in een ziekenhuisbed. Naast Vera en haar collega's Carina en Anita, komen ook de arts, de diëtiste en de sociaal werker langs. Op korte tijd krijgen de patiënten veel informatie te verwerken. 'Ik hou het altijd eenvoudig: ik spreek bijvoorbeeld niet over een katheteradaptor, maar over een dopje. En ik laat patiënten rustig fouten maken. Niet erg als er een alarm afgaat: dan onthouden ze het des te beter. Als ze helemaal zelfstandig het toestel kunnen opbouwen, zijn ze klaar om thuis te starten', zegt Vera.

Leren door te doen

Gisteren is de diëtiste langsgeweest. Vera doorloopt nog even met Ahmed de brochure die hij van haar heeft gekregen. 'Alles in het groene vak mag je eten, de dingen in het rode vak niet. En die in het oranje vak maar af en toe', legt ze uit. Ook zij geeft haar patiënten een papieren handleiding mee. 'Maar het toestel leren ze vooral gebruiken door te luisteren, te kijken én het zelf te doen', zegt ze.
 
Voor de eerste behandeling thuis gaat de PD-verpleegkundige bij de patiënt langs. 'Ik kijk dan goed rond. Is de badkamer netjes? Kan de patiënt niet struikelen over de snoeren? Als de hygiëne niet is zoals het hoort, probeer ik wat bij te sturen', vertelt Vera. Een strikte hygiëne is belangrijk om buikvliesontstekingen te voorkomen. 'Loopt het toch mis, dan plannen we een nieuwe educatiesessie.' Bij problemen mogen de patiënten Vera 24 op 24 uur opbellen.

Luisterend oor

In principe kan iedereen dialyse via de buikholte aanleren, zegt Vera. 'Mijn oudste patiënt was al de tachtig voorbij. Wordt het op de duur toch te moeilijk, dan kunnen we een thuisverpleegkundige inschakelen. Ook taal speelt geen rol. Laatst heb ik nog een Armeense patiënt opgeleid. Met de hulp van een andere patiënt, die met plezier vertaalde.'
 
Als alles goed gaat, hoeven patiënten op de duur nog maar om de zes weken op controle te komen. Soms krijgen patiënten het al eens moeilijk, bijvoorbeeld als ze lang op een donornier moeten wachten. Dan is Vera luisterend oor. 'Ik merk ook dat patiënten veel aan onderling contact hebben. Daarom organiseer ik af en toe een gezamenlijke activiteit of uitstap. Vorig jaar hebben we nog een kookworkshop gehad. Een gezellige boel', vertelt ze.
Ahmed lijkt er alvast gerust in. 'Bang om het zelf te doen? Nee, dat moet lukken. Ik zal het toestel nog een beetje moeten leren kennen, maar ik denk dat ik er snel mee weg zal zijn.'
 

Gerelateerde specialismen

Aangemaakt op
Laatste update op